Są to ostre choroby zakaźne ośrodkowego układu nerwowego, po­wodujące stan zapalny w obrębie opon i naczyń mózgowo-rdzeniowych oraz mózgu.

Przyczyną najczęściej są bakterie — meningokoki lub pneumokoki, rzadziej prątki gruźlicy i wirusy, a jeszcze rzadziej inne drobnous­troje, np. pałeczka ropy błękitnej, pałeczka odmieńca, pałeczka okrężnicy oraz grzyby.

Objawy. Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zaczyna się zwykle ostro, tzn. wysoką gorączką, wymiotami i drgawkami, sil­nym niepokojem ruchowym, drżeniem rąk i przeczulicą całego ciała. Jedynie przy gruźliczym zapaleniu opon początek bywa skryty — bez wysokiej gorączki i drgawek, natomiast obserwuje się ogólni^ złe sa­mopoczucie, brak łaknienia, zaparcia, stany podgorączkowe, które wy­przedzają na kilka tygodni bardziej typowe objawy, takie jak: wymio­ty, drgawki, senność, wzmożone napięcie mięśni, powodujące układa­nie się dziecka na boku z odchyloną ku tyłowi głową.

Leczenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest zawsze szpital­ne. W dużej mierze oparte jest ono na badaniu lekarskim i stwierdze­niu tzw. zespoÅ‚u oponowego (sztywność mięśni karku, objaw Kerniga, BrudziÅ„skiego i Flataua, a u niemowlÄ…t – napiÄ™te, pulsują­ce ciemiÄ…czko) oraz na wynikach badania pÅ‚ynu mózgowo-rdzeniowe- go, pobranego przez nakÅ‚ucie lÄ™dźwiowe. Zbyt późne zgÅ‚oszenie siÄ™ z dzieckiem do lekarza i późno rozpoczÄ™te leczenie znacznie pogarszajÄ… rokowanie, które zawsze jest poważne, mimo wprowadzenia nowych metod leczniczych. W zależnoÅ›ci bowiem od rodzaju zakażenia, dyna­miki i czasu trwania procesu chorobowego oraz wieku dziecka w mo­mencie zachorowania, przebyte zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może pozostawić szereg objawów trwaÅ‚ego uszkodzenia mózgu, takich jak: zahamowanie rozwoju umysÅ‚owego, niedowÅ‚ad koÅ„czyn, afazjÄ™ sensorycznÄ… (upoÅ›ledzenie lub zniesienie zdol­noÅ›ci rozumienia mowy u dziecka nieupoÅ›ledzonego umysÅ‚owo i sÅ‚y­szÄ…cego dobrze, tzn. dziecko nie pojmuje sensu pytaÅ„ i znaczenia słów, jakby sÅ‚uchaÅ‚o obcego, nie znanego sobie jÄ™zyka) lub afazjÄ™ ru­chowÄ… (upoÅ›ledzenie lub zniesienie zdolnoÅ›ci mówienia u dziecka nieupoÅ›ledzonego umysÅ‚owo, które przed chorobÄ… mówiÅ‚o poprawnie), wodogÅ‚owie, padaczkÄ™, a nawet zgon.